Czym jest autyzm?

• Autyzm jest zaburzeniem neurorozwojowym, związanym z nieprawidłowym rozwojem i funkcjonowaniem mózgu we wczesnym dzieciństwie.
• Symptomy nieprawidłowości rozwoju ujawniają się do 36. miesiąca życia dziecka, czyli do ukończenia przez nie trzeciego roku życia.
• Autyzm nie jest chorobą psychiczną. Jest rodzajem zupełnie innego rozwoju funkcji neurofizjologcznych.

Osoby z autyzmem:

• mają trudności w zakresie umiejętności nawiązywania kontaktu i relacji społecznych;
• mają problemy w zakresie umiejętności komunikowania się;
• przejawiają tendencję do powtarzających się, sztywnych wzorców zachowań;
• wykonują powtarzalne ruchy całego ciała, nazywane manieryzmami.

Częstotliwość występowania:

Zaburzenia ze spektrum autyzmu są diagnozowane obecnie u 1 na 100 dzieci (w USA statystyki pokazują 1:88, w Polsce brak dokładnych danych, ale mówi się, że może to być 1:300 – 1:150 dzieci).

Autyzm prawie pięciokrotnie częściej dotyka chłopców niż dziewczynek.

Przyczyny:

Istotną rolę odgrywa podatność genetyczna oraz czynniki środowiskowe, infekcje, nieprawidłowości w przemianach metabolicznych, zaburzenia okresu ciąży i porodu oraz wiele innych dotychczas nierozpoznanych.

Spektrum autyzmu:

Objawy autyzmu mogą być bardzo zróżnicowane, o różnym stopniu nasilenia i mogą towarzyszyć innym zaburzeniom np. genetycznym, takim jak: stwardnienie guzowate, zespół kruchego X.

W zależności od prezentowanych cech osoby nimi dotknięte mogą otrzymać różne diagnozy, np. autyzm dziecięcy, zespół Aspergera, autyzm atypowy, całościowe zaburzenia rozwojowe. Wszystkie te zaburzenia wchodzą w skład spektrum autyzmu, z ang. Autistic Spectrum Disorder (ASD).

Skutki zaburzeń ze spektrum autyzmu są zawsze poważne, ponieważ rzutują na jakość życia i umiejętności samodzielnego radzenia sobie z sytuacjami życia codziennego.

Spektrum autyzmu – zespół Aspergera:

Ludzie z zespołem Aspergera najczęściej nie mają obniżonych umiejętności uczenia się, ich inteligencja jest w granicach lub powyżej normy. Nie mają też problemów w zakresie rozwoju mowy. Wręcz przeciwnie – mogą mieć bardzo dobrze rozwinięte umiejętności językowe. Ale mogą mieć problem z dostosowaniem się do sytuacji społecznych i rozumieniem komunikatów niewerbalnych, takich jak mimika twarzy.

Mogą bardzo mocno fiksować się na wybranym temacie swojego zainteresowania.

Osoby z zespołem Aspergera mogą mieć również problemy w nawiązywaniu przyjaźni i utrzymywaniu relacji z innymi ludźmi.

Cechy charakterystyczne osób z autyzmem:

Kontakty społeczne:

Problemy z nawiązywaniem i podtrzymywaniem kontaktów społecznych są jednymi z kluczowych trudności w autyzmie. Osoby z autyzmem mogą unikać kontaktu wzrokowego z innymi, także z rodzicami. Niektórzy z nich nie lubią być przytulani czy dotykani, choć wiele dzieci bardzo lubi baraszki i mocne dociskanie. Ludzie z autyzmem mogą nadmiernie koncentrować się na przedmiotach, nie zwracając uwagi na inne osoby.

Jednak wysoko funkcjonujące osoby z autyzmem czy z zespołem Aspergera bardzo często chcą nawiązywać kontakty z innymi ludźmi, ale ze względu na problemy z rozumieniem zasad społecznych często są odbierane jako dziwaczne.

Porozumiewanie się:

U dzieci z autyzmem rozwój mowy z reguły następuje z opóźnieniem, spora grupa dzieci w ogóle nie rozwija umiejętności posługiwania się mową. Co ważniejsze, dzieci z autyzmem nie próbują zastępować braku mowy poprzez używanie gestów, wskazywanie palcem, mimikę, przynoszenie przedmiotów lub wskazywanie obrazków w książeczkach itp.

Niektóre osoby mówią, ale nie rozumieją w pełni znaczenia wypowiadanych słów i mają trudności w prowadzeniu rozmowy. Mogą mówić śpiewnie lub bardzo mechanicznie.

Zdarza się, że powtarzają pojedyncze słowa lub całe zdania usłyszane przed chwilą lub np. w telewizji. Mają też problemy w reagowaniu na głos, uśmiech i ekspresję emocji innych ludzi oraz z precyzyjnym rozumieniem kierowanych do nich wypowiedzi.

Wrażliwość sensoryczna:

Osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu inaczej niż my odbierają dźwięki, światło, obrazy, inaczej odczuwają dotyk, zapach, smak czy ból. Mogą być np. rozdrażnione, zaniepokojone lub przeciwnie – zafascynowane określonymi bodźcami, odbłyskami światła albo dźwiękiem szkolnego dzwonka. Z problemów z przetwarzaniem bodźców sensorycznych biorą się specyficzne zainteresowania osób z autyzmem określonymi przedmiotami lub ich częściami.

Problemy sensoryczne mogą powodować także, że osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu będą unikać przebywania w grupie ludzi, zakrywać uszy, odmawiać zakładania niektórych ubrań, jedzenia określonych potraw itp. Świat wokół nich może się im jawić jako chaotyczny, splątany.

Zainteresowania:

Wiele dzieci z autyzmem bawi się w specyficzny, powtarzalny i schematyczny sposób. Charakterystyczne dla tej grupy osób jest też wielokrotne wykonywanie tej samej czynności i specyficzne zainteresowanie niektórymi cechami przedmiotów (np. ich powierzchnią, kolorem, fakturą) lub wykorzystywanie ich w dziwaczny sposób, np. kręcenie nimi, ostukiwanie, oglądanie krawędzi.

Osoby wysoko funkcjonujące mogą przejawiać zainteresowania określonymi tematami, do których często wracają, najczęściej nie biorąc pod uwagę, czy rozmówca jest zainteresowany tym tematem. Mogą godzinami mówić na temat pociągów, dinozaurów, wydarzeń historycznych czy tras autobusów.

Wskazówki przydatne w kontaktach z osobami z autyzmem:

• Pamiętaj o odmiennej percepcji i szanuj ją. Uważaj na nadmiar bodźców.
• Dla osoby z autyzmem każde nowe wydarzenie, spotkanie nowej osoby może być powodem silnego niepokoju – dawaj czas na oswojenie się w nowej sytuacji. Bądź czytelny w swojej mimice i okazywaniu emocji, nazywaj co czujesz w danej sytuacji.
• Mów prostym, zrozumiałym językiem, unikaj metafor, słów i zwrotów mogących mieć podwójne znaczenie. Jeśli masz kontakt z osobą niemówiącą albo mówiącą słabo – nie bój się używać alternatywnych sposobów komunikowania się, stosuj obrazki, zdjęcia czy piktogramy jako wsparcie twoich słów. Ucz niemówiące lub słabo mówiące osoby z autyzmem używać obrazków i innych sposobów do komunikowania się.
• Osoby z autyzmem mają problemy z rozumieniem otaczających je rzeczywistości – staraj się zapowiadać co się ma wydarzyć, stosuj plany, zapisuj kolejność zdarzeń.

Jak leczyć autyzm dziecięcy?

Im wcześniej zdiagnozowano i rozpoczęto wszechstronną terapię osoby z autyzmem,

tym większa szansa na poprawę jej stanu. Terapia powinna być intensywna, systematyczna i dostosowana do indywidualnych potrzeb i możliwości dziecka. Konieczne jest także dbanie

o ogólny stan zdrowia osób z autyzmem, ponieważ dodatkowe choroby mogą pogarszać ich funkcjonowanie. Istotne jest również odpowiednie wspieranie rodziców i całego otoczenia dziecka.

Czy można całkowicie wyleczyć osobę z autyzmem?

Wczesna diagnoza i intensywna terapia może prowadzić do poprawy funkcjonowania osoby z autyzmem w stopniu zbliżonym lub równoznacznym z wyleczeniem. Według obecnych szacunków może to dotyczyć 10-15 % dzieci objętych wczesną i intensywną terapią.

Jednak u większości osób niepełnosprawność z powodu autyzmu pozostaje do końca życia. U niektórych, w efekcie prowadzonej terapii, objawy autyzmu stają się dyskretne i osłabione.

Czy można w późniejszym wieku zachorować na autyzm dziecięcy?

Nie, ponieważ autyzm dziecięcy dotyczy zaburzeń neurologicznych we wczesnym okresie życia. W wieku około trzech lat prawidłowo rozwijający się mózg człowieka osiąga taki poziom rozwoju, który zapewnia podstawowe kompetencje w porozumiewaniu się i relacjach społecznych. Możliwe, ale bardzo rzadkie są przypadki ujawnienia pełnych objawów autyzmu dziecięcego dopiero między trzecim i piątym rokiem życia.

W klasie VI podjęliśmy temat jak stworzyć zgrany zespół? Coraz częściej, zarówno w szkołach jak i poza nią, wymagana jest umiejętność pracy w zespole.  Zadania, które kiedyś mogły być realizowane samodzielnie, dziś są wykonywane wydajniej i lepiej dzięki współpracy dobrze dobranych osób. Jednak wspólne działanie nie zawsze jest łatwe. Wymaga zaufania, zaangażowania i odpowiedzialności. Jak wesprzeć uczniów w efektywnym osiąganiu wspólnego celu? Jak usprawnić pracę w grupie? Zajęcia rozpoczęliśmy mini wykładem  z udziałem muzyka oraz strażaka, który opowiedział o kulisach pracy w zespole. Uczniowie posłuchali o relacjach między artystami i porozmawiali o tym, jak może wyglądać współpraca. Następnie wzięli udział w zawodach wymagających od wszystkich pełnego zaangażowania. W ten sposób przekonali się, jak zachowania poszczególnych osób mogą wpłynąć na efektywność pracy całej grupy. Na koniec mieli zastanowić się jak wyeliminować czynniki, które zagrażają zgraniu zespołu. Dlaczego warto zadać sobie trud i mieć dobrze zintegrowaną klasę?

1. W zgranej klasie lepiej się uczyć. W atmosferze zaufania, z dobrą komunikacją łatwiej poprosić o pomoc kolegów, łatwiej popełniać błędy. Taką klasę łatwiej zachęcić do działań edukacyjnych.

2. Zgrana klasa chętnie podejmuje trudniejsze zadania. Jeśli uczniowie w klasie sobie ufają i wiedzą, że mogą na siebie liczyć chętniej będą się angażować w różne, trudne i dodatkowe działania.

3. W zgranej klasie łatwiej zapobiegać zachowaniom niepożądanym (np. dokuczanie, wykluczanie)

4. Dobre doświadczenia ze szkoły budują kapitał na przyszłość. Uczeń, który funkcjonował w zgranej klasie będzie umiał odnaleźć się w innych grupach/zespołach w dorosłym życiu.

Dzięki temu, że się od siebie różnimy, rozwijamy odmienne pasje i jesteśmy dobrzy w różnych rzeczach, możemy się uzupełniać. W klasie I rozmawialiśmy na temat różnic. Warto podążać za swoimi zainteresowaniami i wspierać to, w czym jesteśmy dobrzy. To pozwala nam odczuwać radość z tego, co robimy. A w przyszłości pozwoli zdecydować, kim chcemy być. Bardzo ważne jest, byśmy potrafili ze sobą współpracować na różnych płaszczyznach. Podczas lekcji uczniowie mieli okazję do samodzielnego poszukiwania własnych mocnych stron. Zastanawiali się, na czym polega różnorodność i jakie płyną z niej korzyści. Zaprezentowali swoje pasje w formie kalamburów. W 2022 roku liczba osób na świecie przekroczyła 8 miliardów. Wszyscy w około 99,9 proc. jesteśmy tacy sami. Pozostały 0,1 decyduje o naszej wyjątkowości. Co decyduje o tym, jak wyglądamy, co jemy, w co się ubieramy? Co łączy, a co dzieli ludzi z różnych stron świata? Dziś mieliśmy okazję się dowiedzieć.

Jak mówić nie? W klasie III tematem zajęć z psychologiem były aspekty związane z asertywnością. Badania pokazują, że około 35% dzieci w wieku szkolnym doświadcza przemocy ze strony rówieśników. Co możemy robić, żeby jej zapobiec? Między innymi wspierać rozwój asertywności i umiejętności stawiania granic przez uczniów. W trakcie zajęć uczniowie wykonali doświadczenie, które pozwoliło im zrozumieć czym jest strefa osobista oraz gdzie się znajduje. Zapoznali się z historiami osób, które mają trudności z ustaleniem granic, a następnie w grupach opracowali rozwiązania, ucząc się przy tym asertywności. Zastanawiali się nad własnymi potrzebami i stworzyli rysunki obrazujące przestrzeń oraz zachowania, które sprawiają, że czują się bezpiecznie i komfortowo. Powstały z nich wspólna galeria, do której będą mogli się odnosić w trosce o relacje w grupie. Uczniowie obejrzeli również miniwykład z Uniwersytetu Dzieci, pokazujący, że nie tylko ludzie, ale również rośliny potrzebują przestrzeni do prawidłowego funkcjonowania. Dla jakości wzajemnych relacji trzeba czasem powiedzieć NIE, żeby sobie samemu powiedzieć TAK.